Dictionary

Srimad-Bhagavatam: Canto 8 - Chapter 1 - Verse 14-15 Sanskrit: अथोपोष्य कृतस्‍नाना हुत्वा च हविषानलम् ।दत्त्वा गोविप्रभूतेभ्य: कृतस्वस्त्ययना द्विजै: ॥ १४ ॥यथोपजोषं वासांसि परिधायाहतानि ते ।कुशेषु प्राविशन्सर्वे प्रागग्रेष्वभिभूषिता: ॥ १५ ॥ ITRANS: athopoṣya kṛta-snānāhutvā ca haviṣānalamdattvā go-vipra-bhūtebhyaḥkṛta-svastyayanā dvijaiḥ Translation: The demigods and demons then observed a fast. After bathing, they offered clarified butter and oblations into the fire and gave charity to the cows and to the brāhmaṇas and members of the other orders of society, namely the kṣatriyas, vaiśyas and śūdras, who were all rewarded as they deserved....

Srimad-Bhagavatam: Canto 8 - Chapter 1 - Verse 16-17 Sanskrit: प्राङ्‌मुखेषूपविष्टेषु सुरेषु दितिजेषु च ।धूपामोदितशालायां जुष्टायां माल्यदीपकै: ॥ १६ ॥तस्यां नरेन्द्र करभोरुरुशद्दुकूल-श्रोणीतटालसगतिर्मदविह्वलाक्षी ।सा कूजती कनकनूपुरशिञ्जितेनकुम्भस्तनी कलसपाणिरथाविवेश ॥ १७ ॥ ITRANS: prāṅ-mukheṣūpaviṣṭeṣusureṣu ditijeṣu cadhūpāmodita-śālāyāṁjuṣṭāyāṁ mālya-dīpakaiḥ Translation: O King, as the demigods and demons sat facing east in an arena fully decorated with flower garlands and lamps and fragrant with the smoke of incense, that woman, dressed in a most beautiful sari, Her ankle bells tinkling, entered the arena, walking very slowly because of Her big, low hips....

Srimad-Bhagavatam: Canto 8 - Chapter 1 - Verse 39-40 Sanskrit: देवा: स्वं भागमर्हन्ति ये तुल्यायासहेतव: ।सत्रयाग इवैतस्मिन्नेष धर्म: सनातन: ॥ ३९ ॥इति स्वान्प्रत्यषेधन्वै दैतेया जातमत्सरा: ।दुर्बला: प्रबलान् राजन्गृहीतकलसान् मुहु: ॥ ४० ॥ ITRANS: devāḥ svaṁ bhāgam arhantiye tulyāyāsa-hetavaḥsatra-yāga ivaitasminneṣa dharmaḥ sanātanaḥ Translation: Some of the demons said, “All the demigods have taken part in churning the Ocean of Milk. Now, as everyone has an equal right to partake in any public sacrifice, according to the eternal religious system it is befitting that the demigods now have a share of the nectar....

Srimad-Bhagavatam: Canto 8 - Chapter 1 - Verse 41-46 Sanskrit: एतस्मिन्नन्तरे विष्णु: सर्वोपायविदीश्वर: ।योषिद्रूपमनिर्देश्यं दधार परमाद्भ‍ुतम् ॥ ४१ ॥प्रेक्षणीयोत्पलश्यामं सर्वावयवसुन्दरम् ।समानकर्णाभरणं सुकपोलोन्नसाननम् ॥ ४२ ॥नवयौवननिर्वृत्तस्तनभारकृशोदरम् ।मुखामोदानुरक्तालिझङ्कारोद्विग्नलोचनम् ॥ ४३ ॥बिभ्रत् सुकेशभारेण मालामुत्फुल्ल‍मल्ल‍िकाम् ।सुग्रीवकण्ठाभरणं सुभुजाङ्गदभूषितम् ॥ ४४ ॥विरजाम्बरसंवीतनितम्बद्वीपशोभया ।काञ्‍च्या प्रविलसद्वल्गुचलच्चरणनूपुरम् ॥ ४५ ॥सव्रीडस्मितविक्षिप्तभ्रूविलासावलोकनै: ।दैत्ययूथपचेत:सु काममुद्दीपयन् मुहु: ॥ ४६ ॥ ITRANS: etasminn antare viṣṇuḥsarvopāya-vid īśvaraḥyoṣid-rūpam anirdeśyaṁdadhāra-paramādbhutam Translation: The Supreme Personality of Godhead, Viṣṇu, who can counteract any unfavorable situation, then assumed the form of an extremely beautiful woman....

Srimad-Bhagavatam: Canto 8 - Chapter 1 - Verse 22-23 Sanskrit: क्षिप्‍त्वा क्षीरोदधौ सर्वा वीरुत्तृणलतौषधी: ।मन्थानं मन्दरं कृत्वा नेत्रं कृत्वा तु वासुकिम् ॥ २२ ॥सहायेन मया देवा निर्मन्थध्वमतन्द्रिता: ।क्लेशभाजो भविष्यन्ति दैत्या यूयं फलग्रहा: ॥ २३ ॥ ITRANS: kṣiptvā kṣīrodadhau sarvāvīrut-tṛṇa-latauṣadhīḥmanthānaṁ mandaraṁ kṛtvānetraṁ kṛtvā tu vāsukim Translation: O demigods, cast into the Ocean of Milk all kinds of vegetables, grass, creepers and drugs. Then, with My help, making Mandara Mountain the churning rod and Vāsuki the rope for churning, churn the Ocean of Milk with undiverted attention....

Srimad-Bhagavatam: Canto 8 - Chapter 1 - Verse 11-12 Sanskrit: श्रीराजोवाचयथा भगवता ब्रह्मन्मथित: क्षीरसागर: ।यदर्थं वा यतश्चाद्रिं दधाराम्बुचरात्मना ॥ ११ ॥यथामृतं सुरै: प्राप्तं किं चान्यदभवत् तत: ।एतद् भगवत: कर्म वदस्व परमाद्भ‍ुतम् ॥ १२ ॥ ITRANS: śrī-rājovācayathā bhagavatā brahmanmathitaḥ kṣīra-sāgaraḥyad-arthaṁ vā yataś cādriṁdadhārāmbucarātmanā Translation: King Parīkṣit inquired: O great brāhmaṇa, Śukadeva Gosvāmī, why and how did Lord Viṣṇu churn the Ocean of Milk? For what reason did He stay in the water as a tortoise and hold up Mandara Mountain?...

Srimad-Bhagavatam: Canto 8 - Chapter 1 - Verse 15-16 Sanskrit: श्रीशुक उवाचयदा युद्धेऽसुरैर्देवा बध्यमाना: शितायुधै: ।गतासवो निपतिता नोत्तिष्ठेरन्स्म भूरिश: ॥ १५ ॥यदा दुर्वास: शापेन सेन्द्रा लोकास्त्रयो नृप ।नि:श्रीकाश्चाभवंस्तत्र नेशुरिज्यादय: क्रिया: ॥ १६ ॥ ITRANS: śrī-śuka uvācayadā yuddhe ’surair devābadhyamānāḥ śitāyudhaiḥgatāsavo nipatitānottiṣṭheran sma bhūriśaḥ Translation: Śukadeva Gosvāmī said: When the asuras, with their serpent weapons, severely attacked the demigods in a fight, many of the demigods fell and lost their lives. Indeed, they could not be revived....

Srimad-Bhagavatam: Canto 8 - Chapter 1 - Verse 17-18 Sanskrit: निशाम्यैतत् सुरगणा महेन्द्रवरुणादय: ।नाध्यगच्छन्स्वयं मन्त्रैर्मन्त्रयन्तो विनिश्चितम् ॥ १७ ॥ततो ब्रह्मसभां जग्मुर्मेरोर्मूर्धनि सर्वश: ।सर्वं विज्ञापयां चक्रु: प्रणता: परमेष्ठिने ॥ १८ ॥ ITRANS: niśāmyaitat sura-gaṇāmahendra-varuṇādayaḥnādhyagacchan svayaṁ mantrairmantrayanto viniścitam Translation: Lord Indra, Varuṇa and the other demigods, seeing their lives in such a state, consulted among themselves, but they could not find any solution. Then all the demigods assembled and went together to the peak of Sumeru Mountain....

Srimad-Bhagavatam: Canto 8 - Chapter 1 - Verse 19-20 Sanskrit: स विलोक्येन्द्रवाय्वादीन् नि:सत्त्वान्विगतप्रभान् ।लोकानमङ्गलप्रायानसुरानयथा विभु: ॥ १९ ॥समाहितेन मनसा संस्मरन्पुरुषं परम् ।उवाचोत्फुल्ल‍वदनो देवान्स भगवान्पर: ॥ २० ॥ ITRANS: sa vilokyendra-vāyv-ādīnniḥsattvān vigata-prabhānlokān amaṅgala-prāyānasurān ayathā vibhuḥ Translation: Upon seeing that the demigods were bereft of all influence and strength and that the three worlds were consequently devoid of auspiciousness, and upon seeing that the demigods were in an awkward position whereas all the demons were flourishing, Lord Brahmā, who is above all the demigods and who is most powerful, concentrated his mind on the Supreme Personality of Godhead....

Srimad-Bhagavatam: Canto 8 - Chapter 1 - Verse 11-12 Sanskrit: श्रीशुक उवाचएवं शप्‍त्वा गतोऽगस्त्यो भगवान् नृप सानुग: ।इन्द्रद्युम्नोऽपि राजर्षिर्दिष्टं तदुपधारयन् ॥ ११ ॥आपन्न: कौञ्जरीं योनिमात्मस्मृतिविनाशिनीम् ।हर्यर्चनानुभावेन यद्गजत्वेऽप्यनुस्मृति: ॥ १२ ॥ ITRANS: śrī-śuka uvācaevaṁ śaptvā gato ’gastyobhagavān nṛpa sānugaḥindradyumno ’pi rājarṣirdiṣṭaṁ tad upadhārayan Translation: Śukadeva Gosvāmī continued: My dear King, after Agastya Muni had thus cursed King Indradyumna, the Muni left that place along with his disciples. Since the King was a devotee, he accepted Agastya Muni’s curse as welcome because it was the desire of the Supreme Personality of Godhead....

Srimad-Bhagavatam: Canto 8 - Chapter 1 - Verse 17-24 Sanskrit: श्रीभगवानुवाचये मां त्वां च सरश्चेदं गिरिकन्दरकाननम् ।वेत्रकीचकवेणूनां गुल्मानि सुरपादपान् ॥ १७ ॥श‍ृङ्गाणीमानि धिष्ण्यानि ब्रह्मणो मे शिवस्य च ।क्षीरोदं मे प्रियं धाम श्वेतद्वीपं च भास्वरम् ॥ १८ ॥श्रीवत्सं कौस्तुभं मालां गदां कौमोदकीं मम ।सुदर्शनं पाञ्चजन्यं सुपर्णं पतगेश्वरम् ॥ १९ ॥शेषं च मत्कलां सूक्ष्मां श्रियं देवीं मदाश्रयाम् ।ब्रह्माणं नारदमृषिं भवं प्रह्लादमेव च ॥ २० ॥मत्स्यकूर्मवराहाद्यैरवतारै: कृतानि मे ।कर्माण्यनन्तपुण्यानि सूर्यं सोमं हुताशनम् ॥ २१ ॥प्रणवं सत्यमव्यक्तं गोविप्रान् धर्ममव्ययम् ।दाक्षायणीर्धर्मपत्नी: सोमकश्यपयोरपि ॥ २२ ॥गङ्गां सरस्वतीं नन्दां कालिन्दीं सितवारणम् ।ध्रुवं ब्रह्मऋषीन्सप्त पुण्यश्लोकांश्च मानवान् ॥ २३ ॥उत्थायापररात्रान्ते प्रयता: सुसमाहिता: ।स्मरन्ति मम रूपाणि मुच्यन्ते तेꣷहसोऽखिलात् ॥ २४ ॥...

Srimad-Bhagavatam: Canto 8 - Chapter 1 - Verse 20-21 Sanskrit: एकान्तिनो यस्य न कञ्चनार्थंवाञ्छन्ति ये वै भगवत्प्रपन्ना: ।अत्यद्भ‍ुतं तच्चरितं सुमङ्गलंगायन्त आनन्दसमुद्रमग्ना: ॥ २० ॥तमक्षरं ब्रह्म परं परेश-मव्यक्तमाध्यात्मिकयोगगम्यम् ।अतीन्द्रियं सूक्ष्ममिवातिदूर-मनन्तमाद्यं परिपूर्णमीडे ॥ २१ ॥ ITRANS: ekāntino yasya na kañcanārthaṁvāñchanti ye vai bhagavat-prapannāḥaty-adbhutaṁ tac-caritaṁ sumaṅgalaṁgāyanta ānanda-samudra-magnāḥ Translation: Unalloyed devotees, who have no desire other than to serve the Lord, worship Him in full surrender and always hear and chant about His activities, which are most wonderful and auspicious....

Srimad-Bhagavatam: Canto 8 - Chapter 1 - Verse 22-24 Sanskrit: यस्य ब्रह्मादयो देवा वेदा लोकाश्चराचरा: ।नामरूपविभेदेन फल्ग्व्या च कलया कृता: ॥ २२ ॥यथार्चिषोऽग्ने: सवितुर्गभस्तयोनिर्यान्ति संयान्त्यसकृत् स्वरोचिष: ।तथा यतोऽयं गुणसम्प्रवाहोबुद्धिर्मन: खानि शरीरसर्गा: ॥ २३ ॥स वै न देवासुरमर्त्यतिर्यङ्न स्त्री न षण्ढो न पुमान् न जन्तु: ।नायं गुण: कर्म न सन्न चासन्निषेधशेषो जयतादशेष: ॥ २४ ॥ ITRANS: yasya brahmādayo devāvedā lokāś carācarāḥnāma-rūpa-vibhedenaphalgvyā ca kalayā kṛtāḥ Translation: The Supreme Personality of Godhead creates His minor parts and parcels, the jīva-tattva, beginning with Lord Brahmā, the demigods and the expansions of Vedic knowledge [Sāma, Ṛg, Yajur and Atharva] and including all other living entities, moving and nonmoving, with their different names and characteristics....

Srimad-Bhagavatam: Canto 8 - Chapter 1 - Verse 14-19 Sanskrit: ८.२.१४-१९बिल्वै: कपित्थैर्जम्बीरैर्वृतो भल्ल‍ातकादिभि: ।तस्मिन्सर: सुविपुलं लसत्काञ्चनपङ्कजम् ॥ १४ ॥कुमुदोत्पलकह्लारशतपत्रश्रियोर्जितम् ।मत्तषट्पदनिर्घुष्टं शकुन्तैश्च कलस्वनै: ॥ १५ ॥हंसकारण्डवाकीर्णं चक्राह्वै: सारसैरपि ।जलकुक्कुटकोयष्टिदात्यूहकुलकूजितम् ॥ १६ ॥मत्स्यकच्छपसञ्चारचलत्पद्मरज:पय: ।कदम्बवेतसनलनीपवञ्जुलकैर्वृतम् ॥ १७ ॥कुन्दै: कुरुबकाशोकै: शिरीषै: कूटजेङ्गुदै: ।कुब्जकै: स्वर्णयूथीभिर्नागपुन्नागजातिभि: ॥ १८ ॥मल्ल‍िकाशतपत्रैश्च माधवीजालकादिभि: ।शोभितं तीरजैश्चान्यैर्नित्यर्तुभिरलं द्रुमै: ॥ १९ ॥ ITRANS: bilvaiḥ kapitthair jambīrairvṛto bhallātakādibhiḥtasmin saraḥ suvipulaṁlasat-kāñcana-paṅkajam Translation: In that garden there was a very large lake filled with shining golden lotus flowers and the flowers known as kumuda, kahlāra, utpala and śatapatra, which added excellent beauty to the mountain....

Srimad-Bhagavatam: Canto 8 - Chapter 1 - Verse 23-24 Sanskrit: स घर्मतप्त: करिभि: करेणुभि-र्वृतो मदच्युत्करभैरनुद्रुत: ।गिरिं गरिम्णा परित: प्रकम्पयन्निषेव्यमाणोऽलिकुलैर्मदाशनै: ॥ २३ ॥सरोऽनिलं पङ्कजरेणुरूषितंजिघ्रन्विदूरान्मदविह्वलेक्षण: ।वृत: स्वयूथेन तृषार्दितेन तत्सरोवराभ्यासमथागमद्‌द्रुतम् ॥ २४ ॥ ITRANS: sa gharma-taptaḥ karibhiḥ kareṇubhirvṛto madacyut-karabhair anudrutaḥgiriṁ garimṇā paritaḥ prakampayanniṣevyamāṇo ’likulair madāśanaiḥ Translation: Surrounded by the herd’s other elephants, including females, and followed by the young ones, Gajapati, the leader of the elephants, made Trikūṭa Mountain tremble all around because of the weight of his body....