Books

Text: नित्योऽनित्यानां चेतनश्चेतनानामेको बहूनां यो विदधाति कामान् । तमात्मस्थं येऽनुपश्यन्ति धीरास्तेषां शान्तिः शाश्वतीनेतरेषाम् ॥ १३ ॥ nityo’nityānāṃ cetanaścetanānāmeko bahūnāṃ yo vidadhāti kāmān | tamātmasthaṃ ye’nupaśyanti dhīrāsteṣāṃ śāntiḥ śāśvatīnetareṣām || 13 || 13. Eternal among the ephemeral, conscious among the conscious, who, being one, dispenses desired objects to many, the intelligent who see him seated in their selves, to them, eternal peace, not to others. Shankara’s Commentary: Again, deathless among mortal things, conscious among the conscious, such as Brahma and other living beings....

Text: अस्तीत्येवोपलब्धव्यस्तत्त्वभावेन चोभयोः । अस्तीत्येवोपलब्धस्य तत्त्वभावः प्रसीदति ॥ १३ ॥ astītyevopalabdhavyastattvabhāvena cobhayoḥ | astītyevopalabdhasya tattvabhāvaḥ prasīdati || 13 || 13. He should be known to exist and also as he really is. Of these two, to him who knows him to exist, his real nature becomes revealed. Shankara’s Commentary: Therefore, having abandoned the theory of those who argue for non-existence, the atman should be known as existing, as productive of effects and conditioned by intelligence....

Text: Rig Veda Book 1 Hymn 15 इन्द्र सोमं पिब रतुना तवा विशन्त्विन्दवः | मत्सरासस्तदोकसः || मरुतः पिबत रतुना पोत्राद यज्ञं पुनीतन | यूयं हि षठा सुदानवः || अभि यज्ञं गर्णीहि नो गनावो नेष्टः पिब रतुना | तवंहि रत्नधा असि || अग्ने देवानिहा वह सादया योनिषु तरिषु | परि भूष पिब रतुना || बराह्मणादिन्द्र राधसः पिबा सोमं रतून्रनु | तवेद धि सख्यमस्त्र्तम || युवं दक्षं धर्तव्रत मित्रावरुण दूळभम | रतुना यज्ञमाशाथे || दरविणोदा दरविणसो गरावहस्तासो अध्वरे | यज्ञेषु देवमीळते || दरविणोदा ददातु नो वसूनि यानि शर्ण्विरे | देवेषु ता वनामहे || दरविणोदाः पिपीषति जुहोत पर च तिष्ठत | नेष्ट्राद रतुभिरिष्यत || यत तवा तुरीयं रतुभिर्द्रविणोदो यजामहे | अध समा नो ददिर्भव || अश्विना पिबतं मधु दीद्यग्नी शुचिव्रत | रतुना यज्ञवाहसा || गार्हपत्येन सन्त्य रतुना यज्ञनीरसि | देवान देवयते यज ||...

Text: Rig Veda Book 2 Hymn 13 रतुर्जनित्री तस्या अपस परि मक्षू जात आविशद यासु वर्धते | तदाहना अभवत पिप्युषी पयो.अंशोः पीयूषं परथमं तदुक्थ्यम || सध्रीमा यन्ति परि बिभ्रतीः पयो विश्वप्स्न्याय पर भरन्त भोजनम | समानो अध्वा परवतामनुष्यदे यस्ताक्र्णोः परथमं सास्युक्थ्यः || अन्वेको वदति यद ददाति तद रूपा मिनन तदपा एक ईयते | विश्वा एकस्य विनुदस्तितिक्षते यस्ताक्र… || परजाभ्यः पुष्टिं विभजन्त आसते रयिमिव पर्ष्ठं परभवन्तमायते | असिन्वन दंष्ट्रैः पितुरत्ति भोजनं यस्ताक्र… || अधाक्र्णोः पर्थिवीं सन्द्र्शे दिवे यो धौतीनामहिहन्नारिणक पथः | तं तवा सतोमेभिरुदभिर्न वाजिनं देवं देवा अजनन सास्युक्थ्यः || यो भोजनं च दयसे च वर्धनमार्द्रादा शुष्कं मधुमद दुदोहिथ | स शेवधिं नि दधिषे विवस्वति विश्वस्यैक ईशिषे सास्यु....

Text: Rig Veda Book 3 Hymn 13 पर वो देवायाग्नये बर्हिष्ठमर्चास्मै | गमद देवेभिरास नो यजिष्ठो बर्हिरा सदत || रतावा यस्य रोदसी दक्षं सचन्त ऊतयः | हविष्मन्तस्तमीळते तं सनिष्यन्तो.अवसे || स यन्ता विप्र एषां स यज्ञानामथा हि षः | अग्निं तं वो दुवस्यत दाता यो वनिता मघम || स नः शर्माणि वीतये.अग्निर्यछतु शन्तमा | यतो नःप्रुष्णवद वसु दिवि कषितिभ्यो अप्स्वा || दीदिवांसमपूर्व्यं वस्वीभिरस्य धीतिभिः | रक्वाणो अग्निमिन्धते होतारं विश्पतिं विशाम || उत नो बरह्मन्नविष उक्थेषु देवहूतमः | शं नः शोचामरुद्व्र्धो....

Text: Rig Veda Book 4 Hymn 13 परत्य अग्निर उषसाम अग्रम अख्यद विभातीनां सुमना रत्नधेयम | यातम अश्विना सुक्र्तो दुरोणम उत सूर्यो जयोतिषा देव एति || ऊर्ध्वम भानुं सविता देवो अश्रेद दरप्सं दविध्वद गविषो न सत्वा | अनु वरतं वरुणो यन्ति मित्रो यत सूर्यं दिव्य आरोहयन्ति || यं सीम अक्र्ण्वन तमसे विप्र्चे धरुवक्षेमा अनवस्यन्तो अर्थम| तं सूर्यं हरितः सप्त यह्वी सपशं विश्वस्य जगतो वहन्ति || वहिष्ठेभिर विहरन यासि तन्तुम अवव्ययन्न असितं देव वस्म | दविध्वतो रश्मयः सूर्यस्य चर्मेवावाधुस तमो अप्स्व अन्तः || अनायतो अनिबद्धः कथायं नयङङ उत्तानो ऽव पद्यते न |...

Text: Rig Veda Book 5 Hymn 13 अर्चन्तस तवा हवामहे ऽरचन्तः सम इधीमहि | अग्ने अर्चन्त ऊतये || अग्ने सतोमम मनामहे सिध्रम अद्य दिविस्प्र्शः | देवस्य दरविणस्यवः || अग्निर जुषत नो गिरो होता यो मानुषेष्व आ | स यक्षद दैव्यं जनम || तवम अग्ने सप्रथा असि जुष्टो होता वरेण्यः | तवया यज्ञं वि तन्वते || तवाम अग्ने वाजसातमं विप्रा वर्धन्ति सुष्टुतम | स नो रास्व सुवीर्यम || अग्ने नेमिर अरां इव देवांस तवम परिभूर असि | आ राधश चित्रम रञ्जसे ||...

Text: Rig Veda Book 6 Hymn 13 तवद विश्वा सुभग सौभगान्यग्ने वि यन्ति वनिनो न वयाः | शरुष्टी रयिर्वाजो वर्त्रतूर्ये दिवो वर्ष्टिरीड्यो रीतिरपाम || तवं भगो न आ हि रत्नमिषे परिज्मेव कषयसि दस्मवर्चाः | अग्ने मित्रो न बर्हत रतस्यासि कषत्ता वामस्य देव भूरेः || स सत्पतिः शवसा हन्ति वर्त्रमग्ने विप्रो वि पणेर्भर्तिवाजम | यं तवं परचेत रतजात राया सजोषा नप्त्रापां हिनोषि || यस्ते सूनो सहसो गीर्भिरुक्थैर्यज्ञैर्मर्तो निशितिं वेद्यानट | विश्वं स देव परति वारमग्ने धत्ते धान्यं पत्यते वसव्यैः || ता नर्भ्य आ सौश्रवसा सुवीराग्ने सूनो सहसः पुष्यसेधाः | कर्णोषि यच्छवसा भूरि पश्वो वयो वर्कायारयेजसुरये || वद्मा सूनो सहसो नो विहाया अग्ने तोकं तनयं वाजि नो दाः | विश्वाभिर्गीर्भिरभि पूर्तिमश्यां मदेम शतहिमाः सुवीराः ||...

Text: Rig Veda Book 7 Hymn 13 पराग्नये विश्वशुचे धियन्धे.असुरघ्ने मन्म धीतिं भरध्वम | भरे हविर्न बर्हिषि परीणानो वैश्वानराय यतये मतीनाम || तवमग्ने शोचिषा शोशुचान आ रोदसी अप्र्णा जायमानः | तवं देवानभिशस्तेरमुञ्चो वैस्वानर जातवेदो महित्वा || जातो यदग्ने भुवना वयख्यः पशून न गोपा इर्यः परिज्मा | वैश्वानर बरह्मणे विन्द गातुं यूयं पात … || prāghnaye viśvaśuce dhiyandhe.asuraghne manma dhītiṃ bharadhvam | bhare havirna barhiṣi prīṇāno vaiśvānarāya yataye matīnām || tvamaghne śociṣā śośucāna ā rodasī apṛṇā jāyamānaḥ | tvaṃ devānabhiśasteramuñco vaisvānara jātavedo mahitvā || jāto yadaghne bhuvanā vyakhyaḥ paśūn na ghopā iryaḥ parijmā | vaiśvānara brahmaṇe vinda ghātuṃ yūyaṃ pāta … ||...

Text: Rig Veda Book 8 Hymn 13 इन्द्रः सुतेषु सोमेषु करतुं पुनीत उक्थ्यम | विदे वर्धस्यदक्षसो महान हि षः || स परथमे वयोमनि देवानां सदने वर्धः | सुपारः सुश्रवस्तमः समप्सुजित || तमह्वे वाजसातय इन्द्रं भराय शुष्मिणम | भवा नःसुम्ने अन्तमः सखा वर्धे || इयं त इन्द्र गिर्वणो रातिः कषरति सुन्वतः | मन्दानो अस्य बर्हिषो वि राजसि || नूनं तदिन्द्र दद्धि नो यत तवा सुन्वन्त ईमहे | रयिं नश्चित्रमा भरा सवर्विदम || सतोता यत ते विचर्षणिरतिप्रशर्धयद गिरः | वया इवानु रोहते जुषन्त यत || परत्नवज्जनया गिरः शर्णुधी जरितुर्हवम | मदे-मदे ववक्षिथा सुक्र्त्वने || करीळन्त्यस्य सून्र्ता आपो न परवता यतीः | अया धिया य उच्यते पतिर्दिवः || उतो पतिर्य उच्यते कर्ष्टीनामेक इद वशी | नमोव्र्धैरवस्युभिः सुते रण || सतुहि शरुतं विपश्चितं हरी यस्य परसक्षिणा | गन्तारा दाशुषो गर्हं नमस्विनः || तूतुजानो महेमते....

Text: Rig Veda Book 9 Hymn 13 सोमः पुनानो अर्षति सहस्रधारो अत्यविः | वायोरिन्द्रस्यनिष्क्र्तम || पवमानमवस्यवो विप्रमभि पर गायत | सुष्वाणं देववीतये || पवन्ते वाजसातये सोमाः सहस्रपाजसः | गर्णाना देववीतये || उत नो वाजसातये पवस्व बर्हतीरिषः | दयुमदिन्दो सुवीर्यम || ते नः सहस्रिणं रयिं पवन्तामा सुवीर्यम | सुवाना देवास इन्दवः || अत्या हियाना न हेत्र्भिरस्र्ग्रं वाजसातये | वि वारमव्यमाशवः || वाश्रा अर्षन्तीन्दवो.अभि वत्सं न धेनवः | दधन्विरेगभस्त्योः || जुष्ट इन्द्राय मत्सरः पवमान कनिक्रदत | विश्वा अप दविषो जहि || अपघ्नन्तो अराव्णः पवमानाः सवर्द्र्शः | योनाव रतस्य सीदत ||...

Text: Rig Veda Book 10 Hymn 13 युजे वां बरह्म पूर्व्यं नमोभिर्वि शलोक एतु पथ्येवसूरेः | शर्ण्वन्तु विश्वे अम्र्तस्य पुत्रा आ ये धामानिदिव्यानि तस्थुः || यमे इव यतमाने यदैतं पर वां भरन मानुषादेवयन्तः | आ सीदतं सवमु लोकं विदाने सवासस्थेभवतमिन्दवे नः || पञ्च पदानि रुपो अन्वरोहं चतुष्पदीमन्वेमि वरतेन | अक्षरेण परति मिम एतां रतस्य नाभावधि सं पुनामि || देवेभ्यः कमव्र्णीत मर्त्युं परजायै कमम्र्तंनाव्र्णीत | बर्हस्पतिं यज्ञमक्र्ण्वत रषिं परियांयमस्तन्वं परारिरेचीत || सप्त कषरन्ति शिशवे मरुत्वते पित्रे पुत्रासो अप्यवीवतन्न्र्तम | उभे इदस्योभयस्य राजत उभे यतेते उभयस्यपुष्यतः ||...

Text: प्र ते ब्रवीमि तदु मे निबोध स्वर्ग्यमग्निं नचिकेतः प्रजानन् । अनन्तलोकाप्तिमथो प्रतिष्ठां विद्धि त्वमेतं निहितं गुहायाम् ॥ १४ ॥ pra te bravīmi tadu me nibodha svargyamagniṃ naciketaḥ prajānan | anantalokāptimatho pratiṣṭhāṃ viddhi tvametaṃ nihitaṃ guhāyām || 14 || 14. (Death says) I will tell thee well; attend to me, Oh Nachiketas, I know the fire leading to heaven; know the fire which leads to heaven and also the support of the universe and which is seated in the cavity....

Text: अन्यत्र धर्मादन्यत्राधर्मादन्यत्रास्मात्कृताकृतात् । अन्यत्र भूताच्च भव्याच्च यत्तत्पश्यसि तद्वद ॥ १४ ॥ anyatra dharmādanyatrādharmādanyatrāsmātkṛtākṛtāt | anyatra bhūtācca bhavyācca yattatpaśyasi tadvada || 14 || 14. What thou seest other than virtue and vice, other than what is made and what is not, other than the past and the future, tell me that. Shankara’s Commentary: If I am worthy, and you are, Oh Baghavan, pleased with me: other than virture, i.e., different from the performance of acts enjoined by the Sastras, their fruits and their requisites and similarly from vice; other than what is made, i....

Text: उत्तिष्ठत जाग्रत प्राप्य वरान्निबोधत । क्शुरस्य धारा निशिता दुरत्यया दुर्गं पथस्तत्कवयो वदन्ति ॥ १४ ॥ uttiṣṭhata jāgrata prāpya varānnibodhata | kśurasya dhārā niśitā duratyayā durgaṃ pathastatkavayo vadanti || 14 || 14. Arise, awake; having reached the great, learn; the edge of a razor is sharp and impassable; that path, the intelligent say, is hard to go by. Shankara’s Commentary: Having thus merged into the purusha, the atman, all the three, i....