Books

mā cid anyad vi śaṁsata sakhāyo mā riṣaṇyata | indram it stotā vṛṣaṇaṁ sacā sute muhur ukthā ca śaṁsata || RV_8,001.01 avakrakṣiṇaṁ vṛṣabhaṁ yathājuraṁ gāṁ na carṣaṇīsaham | vidveṣaṇaṁ saṁvananobhayaṁkaram maṁhiṣṭham ubhayāvinam || RV_8,001.02 yac cid dhi tvā janā ime nānā havanta ūtaye | asmākam brahmedam indra bhūtu te ‘hā viśvā ca vardhanam || RV_8,001.03 vi tartūryante maghavan vipaścito ‘ryo vipo janānām | upa kramasva pururūpam ā bhara vājaṁ nediṣṭham ūtaye || RV_8,001....

Text: आशाप्रतीक्शे संगतँ सूनृतां चेष्टापूर्ते पुत्रपशूँश्च सर्वान् । एतद्वृङ्क्ते पुरुषस्याल्पमेधसो यस्यानश्नन्वसति ब्राह्मणो गृहे ॥ ८ ॥ āśāpratīkśe saṃgatam̐ sūnṛtāṃ ceṣṭāpūrte putrapaśūm̐śca sarvān । etadvṛṅkte puruṣasyālpamedhaso yasyānaśnanvasati brāhmaṇo gṛhe ॥ 8 ॥ 8. Hope and expectation, company with good men, true and pleasant discourse, sacrifices, acts of pious liberality, children and cattle, all these are destroyed in the case of the ignorant man, in whose house a Brahman guest fasting stays. (8)...

Text: न नरेणावरेण प्रोक्त एष सुविज्ञेयो बहुधा चिन्त्यमानः । अनन्यप्रोक्ते गतिरत्र नास्त्यणीयान् ह्यतर्क्यमणुप्रमाणात् ॥ ८ ॥ na nareṇāvareṇa prokta eṣa suvijñeyo bahudhā cintyamānaḥ | ananyaprokte gatiratra nāstyaṇīyān hyatarkyamaṇupramāṇāt || 8 || 8. This atman now explained cannot easily be known, of taught by a person of inferior intellect being variously regarded. When it is taught by a preceptor, one with the Brahman, there is no further travel, his being subtler than the subtle and not arguable....

Text: यस्तु विज्ञानवान्भवति समनस्कः सदा शुचिः । स तु तत्पदमाप्नोति यस्माद्भूयो न जायते ॥ ८ ॥ yastu vijñānavānbhavati samanaskaḥ sadā śuciḥ | sa tu tatpadamāpnoti yasmādbhūyo na jāyate || 8 || 8. But he, who knows, who has his mind always under control and who is clean, reaches that goal from which he is not born again. Shankara’s Commentary: But the second, i.e., the lord of the chariot who has a discriminating intellect as his driver, i....

Text: अरण्योर्निहितो जातवेदा गर्भ इव सुभृतो गर्भिणीभिः । दिवे दिवे ईड्यो जागृवद्भिर्हविष्मद्भिर्मनुष्येभिरग्निः । एतद्वैतत् ॥ ८ ॥ araṇyornihito jātavedā garbha iva subhṛto garbhiṇībhiḥ | dive dive īḍyo jāgṛvadbhirhaviṣmadbhirmanuṣyebhiragniḥ | etadvaitat || 8 || 8. The fire lodged in the aranis, as the foetus is well-borne by the pregnant woman fit to be worshipped every day by watchful offerers and other men. This verily is that. Shankara’s Commentary: Again, the sacrificial fire lodged in the upper arani and the lower arani, the eater of all offerings and the fire within the body; which are well-maintained by the ritviks and yogins, respectively, as the foetus is well-maintained in the world by pregnant women, by means of food, drink, etc....

Text: य एष सुप्तेषु जागर्ति कामं कामं पुरुषो निर्मिमाणः । तदेव शुक्रं तद्ब्रह्म तदेवामृतमुच्यते । तस्मिंल्लोकाः श्रिताः सर्वे तदु नात्येति कश्चन । एतद्वैतत् ॥ ८ ॥ ya eṣa supteṣu jāgarti kāmaṃ kāmaṃ puruṣo nirmimāṇaḥ | tadeva śukraṃ tadbrahma tadevāmṛtamucyate | tasmiṃllokāḥ śritāḥ sarve tadu nātyeti kaścana | etadvaitat || 8 || 8. This Purusha who wakes when all sleep, creating what was desired is certainly ‘the pure,’ that is Brahman and that is said to be immortal....

Text: अव्यक्तात्तु परः पुरुषो व्यापकोऽलिङ्ग एव च । यं ज्ञात्वा मुच्यते जन्तुरमृतत्वं च गच्छति ॥ ८ ॥ avyaktāttu paraḥ puruṣo vyāpako’liṅga eva ca | yaṃ jñātvā mucyate janturamṛtatvaṃ ca gacchati || 8 || 8. Beyond the Avyaktam is Purusha, all-pervading and devoid of linga (indicative mark), whom knowing the mortal is freed and attains immortality. Shankara’s Commentary: Beyond the Avyaktam is Purusha all-pervad-ing, being the cause of all akasa, etc., which is all-pervading....

Text: Rig Veda Book 1 Hymn 8 एन्द्र सानसिं रयिं सजित्वानं सदासहम | वर्षिष्ठमूतये भर || नि येन मुष्टिहत्यया नि वर्त्रा रुणधामहै | तवोतासो नयर्वता || इन्द्र तवोतास आ वयं वज्रं घना ददीमहि | जयेम सं युधि सप्र्धः || वयं शूरेभिरस्त्र्भिरिन्द्र तवया युजा वयम | सासह्याम पर्तन्यतः || महानिन्द्रः परश्च नु महित्वमस्तु वज्रिणे | दयौर्नप्रथिना शवः || समोहे वा य आशत नरस्तोकस्य सनितौ | विप्रासो वा धियायवः || यः कुक्षिः सोमपातमः समुद्र इव पिन्वते | उर्वीरापो न काकुदः || एवा हयस्य सून्र्ता विरप्शी गोमती मही | पक्वा शाखा न दाशुषे || एवा हि ते विभूतय ऊतय इन्द्र मावते | सद्यश्चित सन्तिदाशुषे || एवा हयस्य काम्या सतोम उक्थं च शंस्या | इन्द्राय सोमपीतये ||...

Text: Rig Veda Book 1 Hymn 10 गायन्ति तवा गायत्रिणो.अर्चन्त्यर्कमर्किणः | बरह्माणस्त्वा शतक्रत उद वंशमिव येमिरे || यत सानोः सानुमारुहद भूर्यस्पष्ट कर्त्वम | तदिन्द्रो अर्थं चेतति यूथेन वर्ष्णिरेजति || युक्ष्वा हि केशिना हरी वर्षणा कक्ष्यप्रा | अथा न इन्द्र सोमपा गिरामुपश्रुतिं चर || एहि सतोमानभि सवराभि गर्णीह्या रुव | बरह्म च नो वसोसचेन्द्र यज्ञं च वर्धय || उक्थमिन्द्राय शंस्यं वर्धनं पुरुनिष्षिधे | शक्रो यथा सुतेषु णो रारणत सख्येषु च || तमित सखित्व ईमहे तं राये तं सुवीर्ये | स शक्र उत नः शकदिन्द्रो वसु दयमानः || सुविव्र्तं सुनिरजमिन्द्र तवादातमिद यशः | गवामपव्रजं वर्धि कर्णुष्व राधो अद्रिवः || नहि तवा रोदसी उभे रघायमाणमिन्वतः | जेषः सवर्वतीरपः सं गा अस्मभ्यं धूनुहि || आश्रुत्कर्ण शरुधी हवं नू चिद दधिष्व मे गिरः | इन्द्र सतोममिमं मम कर्ष्वा युजश्चिदन्तरम || विद्मा हि तवा वर्षन्तमं वाजेषु हवनश्रुतम | वर्षन्तमस्य हूमह ऊतिं सहस्रसातमाम || आ तू न इन्द्र कौशिक मन्दसानः सुतं पिब | नव्यमायुःप्र सू तिर कर्धी सहस्रसां रषिम || परि तवा गिर्वणो गिर इमा भवन्तु विश्वतः | वर्द्धायुमनु वर्द्धयो जुष्टा भवन्तु जुष्टयः ||...

Text: Rig Veda Book 2 Hymn 8 वाजयन्निव नू रथान योगानग्नेरुप सतुहि | यशस्तमस्य मीळ्हुषः || यः सुनीथो ददाशुषे.अजुर्यो जरयन्नरिम | चारुप्रतीकाहुतः || य उ शरिया दमेष्वा दोषोषसि परशस्यते | यस्य वरतं न मीयते || आ यः सवर्ण भानुना चित्रो विभात्यर्चिषा | अञ्जानोजरैरभि || अत्रिमनु सवराज्यमग्निमुक्थानि वाव्र्धुः | विश्वा अधि शरियो दधे || अग्नेरिन्द्रस्य सोमस्य देवानामूतिभिर्वयम | अरिष्यन्तःसचेमह्यभि षयाम पर्तन्यतः || vājayanniva nū rathān yoghānaghnerupa stuhi | yaśastamasya mīḷhuṣaḥ || yaḥ sunītho dadāśuṣe....

Text: Rig Veda Book 3 Hymn 8 अञ्जन्ति तवामध्वरे देवयन्तो वनस्पते मधुना दैव्येन | यदूर्ध्वस्तिष्ठा दरविणेह धत्ताद यद वा कषयो मातुरस्या उपस्थे || समिद्धस्य शरयमाणः पुरस्ताद बरह्म वन्वानो अजरं सुवीरम | आरे अस्मदमतिं बाधमान उच्छ्रयस्व महते सौभगाय || उच्छ्रयस्व वनस्पते वर्ष्मन पर्थिव्या अधि | सुमिती मीयमानो वर्चो धा यज्ञवाहसे || युवा सुवासाः परिवीत आगात स उ शरेयान भवति जायमानः | तं धीरासः कवय उन नयन्ति सवाध्यो मनसा देवयन्तः || जातो जायते सुदिनत्वे अह्नां समर्य आ विदथे वर्धमानः | पुनन्ति धीरा अपसो मनीषा देवया विप्र उदियर्ति वाचम || यान वो नरो देवयन्तो निमिम्युर्वनस्पते सवधितिर्वा ततक्ष | ते देवासः सवरवस्तस्थिवांसः परजावदस्मे दिधिषन्तु रत्नम || ये वर्क्णासो अधि कषमि निमितासो यतस्रुचः | ते नो वयन्तु वार्यं देवत्रा कषेत्रसाधसः || आदित्या रुद्रा वसवः सुनीथा दयावाक्षामा पर्थिवी अन्तरिक्षम | सजोषसो यज्ञमवन्तु देवा ऊर्ध्वं कर्ण्वन्त्वध्वरस्य केतुम || हंसा इव शरेणिशो यतानाः शुक्रा वसानाः सवरवो नागुः | उन्नीयमानाः कविभिः पुरस्ताद देवा देवानामपि यन्ति पाथः || शर्ङगाणीवेच्छ्र्ङगिणां सं दद्र्श्रे चषालवन्तः सवरवः पर्थिव्याम | वाघद्भिर्वा विहवे शरोषमाणा अस्मानवन्तु पर्तनाज्येषु || वनस्पते शतवल्शो वि रोह सहस्रवल्शा वि वयं रुहेम | यं तवामयं सवधितिस्तेजमानः परणिनाय महते सौभगाय ||...

Text: Rig Veda Book 4 Hymn 8 दूतं वो विश्ववेदसं हव्यवाहम अमर्त्यम | यजिष्ठम रञ्जसे गिरा || स हि वेदा वसुधितिम महां आरोधनं दिवः | स देवां एह वक्षति || स वेद देव आनमं देवां रतायते दमे | दाति परियाणि चिद वसु || स होता सेद उ दूत्यं चिकित्वां अन्तर ईयते | विद्वां आरोधनं दिवः || ते सयाम ये अग्नये ददाशुर हव्यदातिभिः | य ईम पुष्यन्त इन्धते || ते राया ते सुवीर्यैः ससवांसो वि शर्ण्विरे | ये अग्ना दधिरे दुवः || अस्मे रायो दिवे-दिवे सं चरन्तु पुरुस्प्र्हः | अस्मे वाजास ईरताम || स विप्रश चर्षणीनां शवसा मानुषाणाम | अति कषिप्रेव विध्यति ||...

Text: Rig Veda Book 5 Hymn 8 तवाम अग्न रतायवः सम ईधिरे परत्नम परत्नास ऊतये सहस्क्र्त | पुरुश्चन्द्रं यजतं विश्वधायसं दमूनसं गर्हपतिं वरेण्यम || तवाम अग्ने अतिथिम पूर्व्यं विशः शोचिष्केशं गर्हपतिं नि षेदिरे | बर्हत्केतुम पुरुरूपं धनस्प्र्तं सुशर्माणं सववसं जरद्विषम || तवाम अग्ने मानुषीर ईळते विशो होत्राविदं विविचिं रत्नधातमम | गुहा सन्तं सुभग विश्वदर्शतं तुविष्वणसं सुयजं घर्तश्रियम || तवाम अग्ने धर्णसिं विश्वधा वयं गीर्भिर गर्णन्तो नमसोप सेदिम | स नो जुषस्व समिधानो अङगिरो देवो मर्तस्य यशसा सुदीतिभिः || तवम अग्ने पुरुरूपो विशे-विशे वयो दधासि परत्नथा पुरुष्टुत | पुरूण्य अन्ना सहसा वि राजसि तविषिः सा ते तित्विषाणस्य नाध्र्षे || तवाम अग्ने समिधानं यविष्ठ्य देवा दूतं चक्रिरे हव्यवाहनम | उरुज्रयसं घर्तयोनिम आहुतं तवेषं चक्षुर दधिरे चोदयन्मति || तवाम अग्ने परदिव आहुतं घर्तैः सुम्नायवः सुषमिधा सम ईधिरे | स वाव्र्धान ओषधीभिर उक्षितो ऽभि जरयांसि पार्थिवा वि तिष्ठसे ||...

Text: Rig Veda Book 6 Hymn 8 पर्क्षस्य वर्ष्णो अरुषस्य नू सहः पर नु वोचं विदथाजातवेदसः | वैश्वानराय मतिर्नव्यसी शुचिः सोम इवपवते चारुरग्नये || स जायमानः परमे वयोमनि वरतान्यग्निर्व्रतपा अरक्षत | वयन्तरिक्षममिमीत सुक्रतुर्वैश्वानरो महिना नाकमस्प्र्शत || वयस्तभ्नाद रोदसी मित्रो अद्भुतो.अन्तर्वावदक्र्णोज्ज्योतिषा तमः | वि चर्मणीव धिषणे अवर्तयद वैश्वानरो विश्वमधत्त वर्ष्ण्यम || अपामुपस्थे महिषा अग्र्भ्णत विशो राजानमुप तस्थुर्र्ग्मियम | आ दूतो अग्निमभरद विवस्वतो वैश्वानरं मातरिश्वा परावतः || युगे-युगे विदथ्यं गर्णद्भ्यो.अग्ने रयिं यशसं धेहि नव्यसीम | पव्येव राजन्नघशंसमजर नीचा नि वर्श्च वनिनं न तेजसा || अस्माकमग्ने मघवत्सु धारयानामि कषत्रमजरं सुवीर्यम | वयं जयेम शतिनं सहस्रिणं वैश्वानर वाजमग्ने तवोतिभिः || अदब्धेभिस्तव गोपाभिरिष्टे....

Text: Rig Veda Book 7 Hymn 8 इन्धे राजा समर्यो नमोभिर्यस्य परतीकमाहुतं घर्तेन | नरो हव्येभिरीळते सबाध आग्निरग्र उषसामशोचि || अयमु षय सुमहानवेदि होता मन्द्रो मनुषो यज्वो अग्निः | वि भा अकः सस्र्जानः पर्थिव्यां कर्ष्णपविरोषधीभिर्ववक्षे || कया नो अग्ने वि वसः सुव्र्क्तिं कामु सवधां रणवः शस्यमानः | कदा भवेम पतयह सुदत्र रायो वन्तारो दुष्टरस्य साधोः || पर-परायमग्निर्भरतस्य शर्ण्वे वि यत सूर्यो न रोचतेब्र्हद भाः | अभि यः पूरुं पर्तनासु तस्थौ दयुतानो दैव्यो अतिथिः शुशोच || असन्नित तवे आहवनानि भूरि भुवो विश्वेभिः सुमना अनीकैः | सतुतश्चिदग्ने शर्ण्विषे गर्णानः सवयं वर्धस्व तन्वं सुजात || इदं वचः शतसाः संसहस्रमुदग्नये जनिषीष्ट दविबर्हाः | शं यत सतोत्र्भ्य आपये भवाति दयुमदमीवचातनं रक्षोहा || नू तवामग्न ईमहे … ||...