Archive

Text: एतद्ध्येवाक्शरं ब्रह्म एतद्ध्येवाक्शरं परम् । एतद्ध्येवाक्शरं ज्ञात्वा यो यदिच्छति तस्य तत् ॥ १६ ॥ etaddhyevākśaraṃ brahma etaddhyevākśaraṃ param | etaddhyevākśaraṃ jñātvā yo yadicchati tasya tat || 16 || 16. This word is, indeed, Brahman, this word is, in deed, the highest; whoso knows this word obtains, indeed, whatever he wishes for. Shankara’s Commentary: Therefore, the word, indeed, is Brahman, (manifested). This word, indeed, is also the highest- Brahman. For, this word is the substitute for both of them....

Text: नाचिकेतमुपाख्यानं मृत्युप्रोक्तँ सनातनम् । उक्त्वा श्रुत्वा च मेधावी ब्रह्मलोके महीयते ॥ १६ ॥ nāciketamupākhyānaṃ mṛtyuproktam̐ sanātanam | uktvā śrutvā ca medhāvī brahmaloke mahīyate || 16 || 16. Hearing and repeating the old Nachiketa’s story told by Death, the intelligent man attains glory in the world of Brahman. Shankara’s Commentary: The sruti, for extolling the knowledge treated of, says: Nachiketam ] obtained by Nachiketas. Mrityuproktam ] told by Death. The story] contained in the three vallis....

Text: शतं चैका च हृदयस्य नाड्यस्तासां मूर्धानमभिनिःसृतैका । तयोर्ध्वमायन्नमृतत्वमेति विष्वङ्ङन्या उत्क्रमणे भवन्ति ॥ १६ ॥ śataṃ caikā ca hṛdayasya nāḍyastāsāṃ mūrdhānamabhiniḥsṛtaikā | tayordhvamāyannamṛtatvameti viṣvaṅṅanyā utkramaṇe bhavanti || 16 || 16. A hundred and one are the nerves of the heart. Of them, one has gone out piercing the head; going up through it, one attains immortality; others at the time of death lead different ways. Shankara’s Commentary: It has been stated that there is no going; for, the knower who has attained the knowledge that the atman is the all-pervading Brahman devoid of all attributes and who has untied all the knots due to ignorance, &c....

Text: Rig Veda Book 1 Hymn 20 अयं देवाय जन्मने सतोमो विप्रेभिरासया | अकारि रत्नधातमः || य इन्द्राय वचोयुजा ततक्षुर्मनसा हरी | शमीभिर्यज्ञमाशत || तक्षन नासत्याभ्यां परिज्मानं सुखं रथम | तक्षन धेनुं सबर्दुघाम || युवाना पितरा पुनः सत्यमन्त्रा रजूयवः | रभवो विष्ट्यक्रत || सं वो मदासो अग्मतेन्द्रेण च मरुत्वता | आदित्येभिश्च राजभिः || उत तयं चमसं नवं तवष्टुर्देवस्य निष्क्र्तम | अकर्तचतुरः पुनः || ते नो रत्नानि धत्तन तरिरा साप्तानि सुन्वते | एकम-एकंसुशस्तिभिः || अधारयन्त वह्नयो....

Text: Rig Veda Book 2 Hymn 16 पर वः सतां जयेष्ठतमाय सुष्टुतिमग्नाविव समिधाने हविर्भरे | इन्द्रमजुर्यं जरयन्तमुक्षितं सनाद युवानमवसे हवामहे || यस्मादिन्द्राद बर्हतः किं चनें रते विश्वान्यस्मिन सम्भ्र्ताधि वीर्या | जठरे सोमं तन्वी सहो महो हस्ते वज्रं भरति शीर्षणि करतुम || न कषोणीभ्यां परिभ्वे त इन्द्रियं न समुद्रैः पर्वतैरिन्द्र ते रथः | न ते वज्रमन्वश्नोति कश्चन यदाशुभिः पतसि योजना पुरु || विश्वे हयस्मै यजताय धर्ष्णवे करतुं भरन्ति वर्षभाय सश्चते | वर्षा यजस्व हविषा विदुष्टरः पिबेन्द्र सोमं वर्षभेण भानुना || वर्ष्णः कोशः पवते मध्व ऊर्मिर्व्र्षभान्नाय वर्षभाय पातवे | वर्षणाध्वर्यू वर्षभासो अद्रयो वर्षणं सोमं वर्षभाय सुष्वति || वर्षा ते वज्र उत ते वर्षा रथो वर्षणा हरी वर्षभाण्यायुधा | वर्ष्णो मदस्य वर्षभ तवमीशिष इन्द्र सोमस्य वर्षभस्य तर्प्णुहि || पर ते नावं न समने वचस्युवं बरह्मणा यामि सवनेषुदाध्र्षिः | कुविन नो अस्य वचसो निबोधिषदिन्द्रमुत्सं न वसुनः सिचामहे || पुरा सम्बाधादभ्या वव्र्त्स्व नो धेनुर्न वत्सं यवसस्य पिप्युषी | सक्र्त सु ते सुमतिभिः शतक्रतो सं पत्नीभिर्न वर्षणो नसीमहि || नूनं सा … ||...

Text: Rig Veda Book 3 Hymn 16 अयमग्निः सुवीर्यस्येशे महः सौभगस्य | राय ईशे सवपत्यस्य गोमत ईशे वर्त्रहथानाम || इमं नरो मरुतः सश्चता वर्धं यस्मिन रायः शेव्र्धासः | अभि ये सन्ति पर्तनासु दूढ्यो विश्वाहा शत्रुमादभुः || स तवं नो रायः शिशीहि मीढ्वो अग्ने सुविर्यस्य | तुविद्युम्न वर्षिष्ठस्य परजावतो.अनमीवस्य शुष्मिणः || चक्रिर्यो विश्वा भुवनाभि सासहिश्चक्रिर्देवेष्वा दुवः | आ देवेषु यतत आ सुवीर्य आ शंस उत नर्णाम || मा नो अग्ने.अमतये मावीरतायै रीरधः | मागोतायै सहसस पुत्र मा निदे....

Text: Rig Veda Book 4 Hymn 16 आ सत्यो यातु मघवां रजीषी दरवन्त्व अस्य हरय उप नः | तस्मा इद अन्धः सुषुमा सुदक्षम इहाभिपित्वं करते गर्णानः || अव सय शूराध्वनो नान्ते ऽसमिन नो अद्य सवने मन्दध्यै | शंसात्य उक्थम उशनेव वेधाश चिकितुषे असुर्याय मन्म || कविर न निण्यं विदथानि साधन वर्षा यत सेकं विपिपानो अर्चात | दिव इत्था जीजनत सप्त कारून अह्ना चिच चक्रुर वयुना गर्णन्तः || सवर यद वेदि सुद्र्शीकम अर्कैर महि जयोती रुरुचुर यद ध वस्तोः | अन्धा तमांसि दुधिता विचक्षे नर्भ्यश चकार नर्तमो अभिष्टौ || ववक्ष इन्द्रो अमितम रजीष्य उभे आ पप्रौ रोदसी महित्वा | अतश चिद अस्य महिमा वि रेच्य अभि यो विश्वा भुवना बभूव || विश्वानि शक्रो नर्याणि विद्वान अपो रिरेच सखिभिर निकामैः | अश्मानं चिद ये बिभिदुर वचोभिर वरजं गोमन्तम उशिजो वि वव्रुः || अपो वर्त्रं वव्रिवांसम पराहन परावत ते वज्रम पर्थिवी सचेताः | परार्णांसि समुद्रियाण्य ऐनोः पतिर भवञ छवसा शूर धर्ष्णो || अपो यद अद्रिम पुरुहूत दर्दर आविर भुवत सरमा पूर्व्यं ते | स नो नेता वाजम आ दर्षि भूरिं गोत्रा रुजन्न अङगिरोभिर गर्णानः || अछा कविं नर्मणो गा अभिष्टौ सवर्षाता मघवन नाधमानम | ऊतिभिस तम इषणो दयुम्नहूतौ नि मायावान अब्रह्मा दस्युर अर्त || आ दस्युघ्ना मनसा याह्य अस्तम भुवत ते कुत्सः सख्ये निकामः | सवे योनौ नि षदतं सरूपा वि वां चिकित्सद रतचिद ध नारी || यासि कुत्सेन सरथम अवस्युस तोदो वातस्य हर्योर ईशानः | रज्रा वाजं न गध्यं युयूषन कविर यद अहन पार्याय भूषात || कुत्साय शुष्णम अशुषं नि बर्हीः परपित्वे अह्नः कुयवं सहस्रा | सद्यो दस्यून पर मर्ण कुत्स्येन पर सूरश चक्रं वर्हताद अभीके || तवम पिप्रुम मर्गयं शूशुवांसम रजिश्वने वैदथिनाय रन्धीः | पञ्चाशत कर्ष्णा नि वपः सहस्रात्कं न पुरो जरिमा वि दर्दः || सूर उपाके तन्वं दधानो वि यत ते चेत्य अम्र्तस्य वर्पः | मर्गो न हस्ती तविषीम उषाणः सिंहो न भीम आयुधानि बिभ्रत || इन्द्रं कामा वसूयन्तो अग्मन सवर्मीळ्हे न सवने चकानाः | शरवस्यवः शशमानास उक्थैर ओको न रण्वा सुद्र्शीव पुष्टिः || तम इद व इन्द्रं सुहवं हुवेम यस ता चकार नर्या पुरूणि | यो मावते जरित्रे गध्यं चिन मक्षू वाजम भरति सपार्हराधाः || तिग्मा यद अन्तर अशनिः पताति कस्मिञ चिच छूर मुहुके जनानाम | घोरा यद अर्य सम्र्तिर भवात्य अध समा नस तन्वो बोधि गोपाः || भुवो ऽविता वामदेवस्य धीनाम भुवः सखाव्र्को वाजसातौ | तवाम अनु परमतिम आ जगन्मोरुशंसो जरित्रे विश्वध सयाः || एभिर नर्भिर इन्द्र तवायुभिष टवा मघवद्भिर मघवन विश्व आजौ | दयावो न दयुम्नैर अभि सन्तो अर्यः कषपो मदेम शरदश च पूर्वीः || एवेद इन्द्राय वर्षभाय वर्ष्णे बरह्माकर्म भर्गवो न रथम | नू चिद यथा नः सख्या वियोषद असन न उग्रो ऽविता तनूपाः || नू षटुत इन्द्र नू गर्णान इषं जरित्रे नद्यो न पीपेः | अकारि ते हरिवो बरह्म नव्यं धिया सयाम रथ्यः सदासाः ||...

Text: Rig Veda Book 5 Hymn 16 बर्हद वयो हि भानवे ऽरचा देवायाग्नये | यम मित्रं न परशस्तिभिर मर्तासो दधिरे पुरः || स हि दयुभिर जनानां होता दक्षस्य बाह्वोः | वि हव्यम अग्निर आनुषग भगो न वारम रण्वति || अस्य सतोमे मघोनः सख्ये वर्द्धशोचिषः | विश्वा यस्मिन तुविष्वणि सम अर्ये शुष्मम आदधुः || अधा हय अग्न एषां सुवीर्यस्य मंहना | तम इद यह्वं न रोदसी परि शरवो बभूवतुः || नू न एहि वार्यम अग्ने गर्णान आ भर | ये वयं ये च सूरयः सवस्ति धामहे सचोतैधि पर्त्सु नो वर्धे ||...

Text: Rig Veda Book 6 Hymn 16 तवमग्ने यज्ञानां होता विश्वेषां हितः | देवेभिर्मानुषे जने || स नो मन्द्राभिरध्वरे जिह्वाभिर्यजा महः | आ देवान वक्षि यक्षि च || वेत्था हि वेधो अध्वनः पथश्च देवाञ्जसा | अग्ने यज्ञेषु सुक्रतो || तवामीळे अध दविता भरतो वाजिभिः शुनम | ईजे यज्ञेयत दिवि || तवमिमा वार्या पुरु दिवोदासाय सुन्वते | भरद्वाजाय दाशुषे || तवं दूतो अमर्त्य आ वहा दैव्यं जनम | शर्ण्वन विप्रस्य सुष्टुतिम || तवामग्ने सवाध्यो मर्तासो देव वीतये | यज्ञेषु देवमीळते || तव पर यक्षि सन्द्र्शमुत करतुं सुदानवः | विश्वे जुषन्त कामिनः || तवं होता मनुर्हितो वह्निरासा विदुष्टरः | अग्ने यक्षिदिवो विशः || अग्न आ याहि वीतये गर्णानो हव्यदातये | नि होता सत्सि बर्हिषि || तं तवा समिद्भिरङगिरो घर्तेन वर्धयामसि | बर्हच्छोचा यविष्ठ्य || स नः पर्थु शरवाय्यमछा देव विवाससि | बर्हदग्ने सुवीर्यम || तवामग्ने पुष्करादध्यथर्वा निरमन्थत | मूर्ध्नो विश्वस्य वाघतः || तमु तवा दध्यंं रषिः पुत्र ईधे अथर्वणः | वर्त्रहणं पुरन्दरम || तमु तवा पाथ्यो वर्षा समीधे दस्युहन्तमम | धनंजयं रणे-रणे || एह्यू षु बरवाणि ते....

Text: Rig Veda Book 7 Hymn 16 एना वो अग्निं नमसोर्जो नपातमा हुवे | परियं चेतिष्ठमरतिं सवध्वरं विश्वस्य दूतमम्र्तम || स योजते अरुषा विश्वभोजसा स दुद्रवत सवाहुतः | सुब्रह्मा यज्ञः सुशमी वसूनां देवं राधो जनानाम || उदस्य शोचिरस्थादाजुह्वानस्य मीळ्हुषः | उद धूमासोरुषासो दिविस्प्र्शः समग्निमिन्धते नरः || तं तवा दूतं कर्ण्महे यशस्तमं देवाना वीतये वह | विश्वा सूनो सहसो मर्तभोजना रास्व तद यत तवेमहे || तवमग्ने गर्हपतिस्त्वं होता नो अध्वरे | तवं पोता विश्ववार परचेता यक्षि वेषि च वार्यम || कर्धि रत्नं यजमानाय सुक्रतो तवं हि रत्नधा असि | आन रते शिशीहि विश्वं रत्विजं सुशंसो यश्च दक्षते || तवे अग्ने सवाहुत परियासः सन्तु सूरयः | यन्तारो ये मघवानो जनानामूर्वान दयन्त गोनाम || येषामिळा घर्तहस्ता दुरोण आनपि पराता निषीदति | तांस्त्रायस्व सहस्य दरुहो निदो यछा नः शर्म दीर्घश्रुत || स मन्द्रया च जिह्वया वह्निरासा विदुष्टरः | अग्ने रयिं मघवद्भ्यो न आ वह हव्यदातिं च सूदय || ये राधांसि ददत्यश्व्या मघा कामेन शरवसो महः | तानंहसः पिप्र्हि पर्त्र्भिष टवं शतं पूर्भिर्यविष्ठ्य || देवो वो दरविणोदाः पूर्णां विवष्ट्यासिचम | उद वा सिञ्चध्वमुप वा पर्णध्वमादिद वो देव ओहते || तं होतारमध्वरस्य परचेतसं वह्निं देवा अक्र्ण्वत | दधाति रत्नं विधते सुवीर्यमग्निर्जनाय दाशुषे ||...

Text: Rig Veda Book 8 Hymn 16 पर सम्राजं चर्षणीनामिन्द्रं सतोता नव्यं गीर्भिः | नरं नर्षाहं मंहिष्ठम || यस्मिन्नुक्थानि रण्यन्ति विश्वानि च शरवस्या | अपामवोन समुद्रे || तं सुष्टुत्या विवासे जयेष्ठराजं भरे कर्त्नुम | महो वाजिनं सनिभ्यः || यस्यानूना गभीरा मदा उरवस्तरुत्राः | हर्षुमन्तःशूरसातौ || तमिद धनेषु हितेष्वधिवाकाय हवन्ते | येषामिन्द्रस्ते जयन्ति || तमिच्च्यौत्नैरार्यन्ति तं कर्तेभिश्चर्षणयः | एषैन्द्रो वरिवस्क्र्त || इन्द्रो बरह्मेन्द्र रषिरिन्द्रः पुरू पुरुहूतः | महान महीभिः शचीभिः || स सतोम्यः स हव्यः सत्यः सत्वा तुविकूर्मिः | एकश्चित्सन्नभिभूतिः || तमर्केभिस्तं सामभिस्तं गायत्रैश्चर्षणयः | इन्द्रं वर्धन्ति कषितयः || परणेतारं वस्यो अछा कर्तारं जयोतिः समत्सु | सासह्वांसं युधामित्रान || स नः पप्रिः पारयाति सवस्ति नावा पुरुहूतः | इन्द्रो विश्वा अति दविषः || स तवं न इन्द्र वाजेभिर्दशस्या च गातुया च | अछा चनः सुम्नं नेषि ||...

Text: Rig Veda Book 9 Hymn 16 पर ते सोतार ओण्यो रसं मदाय घर्ष्वय | सर्गो न तक्त्येतशः || करत्वा दक्षस्य रथ्यमपो वसानमन्धसा | गोषामण्वेषु सश्चिम || अनप्तमप्सु दुष्टरं सोमं पवित्र आ सर्ज | पुनीहीन्द्राय पातवे || पर पुनानस्य चेतसा सोमः पवित्रे अर्षति | करत्वा सधस्थमासदत || पर तवा नमोभिरिन्दव इन्द्र सोमा अस्र्क्षत | महे भरायकारिणः || पुनानो रूपे अव्यये विश्वा अर्षन्नभि शरियः | शूरो न गोषु तिष्ठति || दिवो न सानु पिप्युषी धारा सुतस्य वेधसः | वर्था पवित्रे अर्षति || तवं सोम विपश्चितं तना पुनान आयुषु | अव्यो वारं वि धावसि ||...

Text: Rig Veda Book 10 Hymn 16 मैनमग्ने वि दहो माभि शोचो मास्य तवचं चिक्षिपो माशरीरम | यदा शर्तं कर्णवो जातवेदो.अथेमेनं परहिणुतात पित्र्भ्यः || शर्तं यदा करसि जातवेदो.अथेमेनं परि दत्तात्पित्र्भ्यः | यदा गछात्यसुनीतिमेतामथा देवानांवशनीर्भवाति || सूर्यं चक्षुर्गछतु वातमात्मा दयां च गछप्र्थिवीं च धर्मणा | अपो वा गछ यदि तत्र ते हितमोषधीषु परति तिष्ठा शरीरैः || अजो भागस्तपसा तं तपस्व तं ते शोचिस्तपतु तं तेर्चिः | यास्ते शिवास्तन्वो जातवेदस्ताभिर्वहैनंसुक्र्तामु लोकम || अव सर्ज पुनरग्ने पित्र्भ्यो यस्त आहुतश्चरतिस्वधाभिः | अयुर्वसान उप वेतु शेषः सं गछतान्तन्वा जातवेदः || यत ते कर्ष्णः शकुन आतुतोद पिपीलः सर्प उत वाश्वापदः | अग्निष टद विश्वादगदं कर्णोतु सोमश्च योब्राह्मणानाविवेश || अग्नेर्वर्म परि गोभिर्व्ययस्व सं परोर्णुष्व पीवसामेदसा च | नेत तवा धर्ष्णुर्हरसा जर्ह्र्षाणो दध्र्ग्विधक्ष्यन पर्यङखयाते || इममग्ने चमसं मा वि जिह्वरः परियो देवानामुतसोम्यानाम | एष यश्चमसो देवपानस्तस्मिन देवा अम्र्तामादयन्ते || करव्यादमग्निं पर हिणोमि दूरं यमराज्ञो गछतुरिप्रवाहः | इहैवायमितरो जातवेदा देवेभ्यो हव्यंवहतु परजानन || यो अग्निः करव्यात परविवेश वो गर्हमिमं पश्यन्नितरंजातवेदसम | तं हरामि पित्र्यज्ञाय देवं स घर्ममिन्वात परमे सधस्थे || यो अग्निः करव्यवाहनः पितॄन यक्षद रताव्र्धः | परेदुहव्यानि वोचति देवेभ्यश्च पित्र्भ्य आ || उशन्तस्त्वा नि धीमह्युशन्तः समिधीमहि | उशन्नुशत आ वह पितॄन हविषे अत्तवे || यं तवमग्ने समदहस्तमु निर्वापया पुनः | कियाम्ब्वत्र रोहतु पाकदूर्वा वयल्कशा || शीतिके शीतिकावति हलादिके हलादिकावति | मण्डूक्या सुसं गम इमं सवग्निं हर्षय ||...

Shloka यस्य नाहंकृतो भावो बुद्धिर्यस्य न लिप्यते | हत्वाऽपि स इमाँल्लोकान्न हन्ति न निबध्यते ||१८-१७|| Transliteration yasya nāhaṃkṛto bhāvo buddhiryasya na lipyate . hatvā.api sa imā.Nllokānna hanti na nibadhyate ||18-17|| Translations Dr.S.Sankaranarayan 18.17. He, whose mental disposition is not dominated by the sense ‘I’, and whose intellect is not stained - he, even if he slays these worlds, does not [really] slay any and he is not fettered. Shri Purohit Swami 18....

Shloka श्रद्धया परया तप्तं तपस्तत्त्रिविधं नरैः | अफलाकाङ्क्षिभिर्युक्तैः सात्त्विकं परिचक्षते ||१७-१७|| Transliteration śraddhayā parayā taptaṃ tapastattrividhaṃ naraiḥ . aphalākāṅkṣibhiryuktaiḥ sāttvikaṃ paricakṣate ||17-17|| Translations Dr.S.Sankaranarayan 17.17. This three-fold austerity, undertaken (observed) with best faith, by men who are maters of Yoga and have no desire for its fruits-they call it to be of the Sattva. Shri Purohit Swami 17.17 These threefold austerities performed with faith, and without thought of reward, may truly be accounted Pure....