Archive

Text: यथा सर्वे प्रभिद्यन्ते हृदयस्येह ग्रन्थयः । अथ मर्त्यो’मृतो भवत्येतावद्ध्यनुशासनम् ॥ १५ ॥ yathā sarve prabhidyante hṛdayasyeha granthayaḥ | atha martyo’mṛto bhavatyetāvaddhyanuśāsanam || 15 || 15. When here all the knots of the heart are sundered, then the mortal becomes immortal. Thus, much, the instruction. Shankara’s Commentary: When again, the up-rooting of all desires takes place is explained. When all the ties of the heart of one, while yet alive, i....

Text: Rig Veda Book 1 Hymn 17 इन्द्रावरुणयोरहं सम्राजोरव आ वर्णे | ता नो मर्ळातीद्र्शे || गन्तारा हि सथो.अवसे हवं विप्रस्य मावतः | धर्ताराचर्षणीनाम || अनुकामं तर्पयेथामिन्द्रावरुण राय आ | ता वां नेदिष्ठमीमहे || युवाकु हि शचीनां युवाकु सुमतीनाम | भूयाम वाजदाव्नाम || इन्द्रः सहस्रदाव्नां वरुणः शंस्यानाम | करतुर्भवत्युक्थ्यः || तयोरिदवसा वयं सनेम नि च धीमहि | सयादुत पररेचनम || इन्द्रावरुण वामहं हुवे चित्राय राधसे | अस्मान सु जिग्युषस कर्तम || इन्द्रावरुण नू नु वां सिषासन्तीषु धीष्वा | अस्मभ्यं शर्म यछतम || पर वामश्नोतु सुष्टुतिरिन्द्रावरुण यां हुवे | यां रधाथे सधस्तुतिम ||...

Text: Rig Veda Book 2 Hymn 15 पर घा नवस्य महतो महानि सत्या सत्यस्य करणानि वोचम | तरिकद्रुकेश्वपिबत सुतस्यास्य मदे अहिमिन्द्रो जघान || अवंशे दयामस्तभायद बर्हन्तमा रोदसी अप्र्णदन्तरिक्षम | स धारयद पर्थिवीं पप्रथच्च सोमस्य ता मद इन्द्रश्चकार || सद्मेव पराचो वि मिमाय मानैर्वज्रेण खान्यत्र्णन नदीनाम | वर्थास्र्जत पथिभिर्दीर्घयाथैः सोमस्य ता … || स परवोळ्हॄन परिगत्या दभीतेर्विश्वमधागायुधमिद्धे अग्नौ | सं गोभिरश्वैरस्र्जद रथेभिः सो… || स ईं महीं धुनिमेतोररम्णात सो अस्नातॄनपारयत सवस्ति | त उत्स्नाय रयिमभि पर तस्थुः सो… || सोदञ्चं सिन्धुमरिणान महित्वा वज्रेणान उषसः सं पिपेष | अजवसो जविनीभिर्विव्र्श्चन सो… || स विद्वानपगोहं कनीनामाविर्भवन्नुदतिष्ठत पराव्र्क | परति शरोण सथाद वयनगचष्ट सो… || भिनद वलमङगिरोभिर्ग्र्णानो वि पर्वतस्य दरंहितान्यैरत | रिणग रोधांसि कर्त्रिमाण्येषां सो… || सवप्नेनाभ्युप्या चुमुरिं धुनिं च जघन्थ दस्यं पर दभीतिमावः | रम्भी चिदत्र विविदे हिरण्यं सो… || नूनं सा ते परति … ||...

Text: Rig Veda Book 3 Hymn 15 वि पाजसा पर्थुना शोशुचानो बाधस्व दविषो रक्षसो अमीवाः | सुशर्मणो बर्हतः शर्मणि सयामग्नेरहं सुहवस्य परणीतौ || तवं नो अस्या उषसो वयुष्टौ तवं सूर उदिते बोधि गोपाः | जन्मेव नित्यं तनयं जुषस्व सतोमं मे अग्ने तन्वा सुजात || तवं नर्चक्षा वर्षभानु पूर्वीः कर्ष्णास्वग्ने अरुषो विभाहि | वसो नेषि च पर्षि चात्यंहः कर्धी नो राय उशिजो यविष्ठ || अषाळ्हो अग्ने वर्षभो दिदीहि पुरो विश्वाः सौभगा संजिगीवान | यज्ञस्य नेता परथमस्य पायोर्जातवेदो बर्हतः सुप्रणीते || अछिद्रा शर्म जरितः पुरूणि देवानछा दीद्यानः सुमेधाः | रथो न सस्निरभि वक्षि वाजमगने तवं रोदसीनः सुमेके || पर पीपय वर्षभ जिन्व वाजानग्ने तवं रोदसी नः सुदोघे | देवेभिर्देव सुरुचा रुचानो मा नो मर्तस्य दुर्मतिः परि षठात || इळामग्ने … ||...

Text: Rig Veda Book 4 Hymn 15 अग्निर होता नो अध्वरे वाजी सन परि णीयते | देवो देवेषु यज्ञियः || परि तरिविष्ट्य अध्वरं यात्य अग्नी रथीर इव | आ देवेषु परयो दधत || परि वाजपतिः कविर अग्निर हव्यान्य अक्रमीत | दधद रत्नानि दाशुषे || अयं यः सर्ञ्जये पुरो दैववाते समिध्यते | दयुमां अमित्रदम्भनः || अस्य घा वीर ईवतो ऽगनेर ईशीत मर्त्यः | तिग्मजम्भस्य मीळ्हुषः || तम अर्वन्तं न सानसिम अरुषं न दिवः शिशुम | मर्म्र्ज्यन्ते दिवे-दिवे || बोधद यन मा हरिभ्यां कुमारः साहदेव्यः | अछा न हूत उद अरम || उत तया यजता हरी कुमारात साहदेव्यात | परयता सद्य आ ददे || एष वां देवाव अश्विना कुमारः साहदेव्यः | दीर्घायुर अस्तु सोमकः || तं युवं देवाव अश्विना कुमारं साहदेव्यम | दीर्घायुषं कर्णोतन ||...

Text: Rig Veda Book 5 Hymn 15 पर वेधसे कवये वेद्याय गिरम भरे यशसे पूर्व्याय | घर्तप्रसत्तो असुरः सुशेवो रायो धर्ता धरुणो वस्वो अग्निः || रतेन रतं धरुणं धारयन्त यज्ञस्य शाके परमे वयोमन | दिवो धर्मन धरुणे सेदुषो नञ्ञ जातैर अजातां अभि ये ननक्षुः || अङहोयुवस तन्वस तन्वते वि वयो महद दुष्टरम पूर्व्याय | स संवतो नवजातस तुतुर्यात सिङहं न करुद्धम अभितः परि षठुः || मातेव यद भरसे पप्रथानो जनं-जनं धायसे चक्षसे च | वयो-वयो जरसे यद दधानः परि तमना विषुरूपो जिगासि || वाजो नु ते शवसस पात्व अन्तम उरुं दोघं धरुणं देव रायः | पदं न तायुर गुहा दधानो महो राये चितयन्न अत्रिम अस्पः ||...

Text: Rig Veda Book 6 Hymn 15 इममू षु वो अतिथिमुषर्बुधं विश्वासां विशां पतिम्र्ञ्जसे गिरा | वेतीद दिवो जनुषा कच्चिदा शुचिर्ज्योक चिदत्ति गर्भो यदच्युतम || मित्रं न यं सुधितं भर्गवो दधुर्वनस्पतावीड्यमूर्ध्वशोचिषम | स तवं सुप्रीतो वीतहव्ये अद्भुत परशस्तिभिर्महयसे दिवे दिवे || स तवं दक्षस्याव्र्को वर्धो भूरर्यः परस्यान्तरस्य तरुषः | रायः सूनो सहसो मर्त्येष्वा छर्दिर्यछ वीतहव्याय सप्रथो भरद्वाजाय सप्रथः || दयुतानं वो अतिथिं सवर्णरमग्निं होतारं मनुषः सवध्वरम | विप्रं न दयुक्षवचसं सुव्र्क्तिभिर्हव्यवाहमरतिं देवं रञ्जसे || पावकया यश्चितयन्त्या कर्पा कषामन रुरुच उषसो न भानुना | तूर्वन न यामन्नेतशस्य नू रण आ यो घर्णे न तत्र्षाणो अजरः || अग्निम-अग्निं वः समिधा दुवस्यत परियम-परियं वो अतिथिं गर्णीषणि | उप वो गीर्भिरम्र्तं विवासत देवो देवेषु वनते हि वार्यं देवो देवेषु वनते हि नो दुवः || समिद्धमग्निं समिधा गिरा गर्णे शुचिं पावकं पुरो अध्वरे धरुवम | विप्रं होतारं पुरुवारमद्रुहं कविं सुम्नैरीमहे जातवेदसम || तवां दूतमग्ने अम्र्तं युगे-युगे हव्यवाहं दधिरे पायुमीड्यम | देवासश्च मर्तासश्च जाग्र्विं विभुं विश्पतिं नमसा नि षेदिरे || विभूषन्नग्न उभयाननु वरता दूतो देवानां रजसी समीयसे | यत ते धीतिं सुमतिमाव्र्णीमहे....

Text: Rig Veda Book 7 Hymn 15 उपसद्याय मीळ्हुष आस्ये जुहुता हविः | यो नो नेदिष्ठमाप्यम || यः पञ्च चर्षणीरभि निषसाद दमे-दमे | कविर्ग्र्हपतिर्युवा || स नो वेदो अमात्यमग्नी रक्षतु विश्वतः | उतास्मान पात्वंहसः || नवं नु सतोममग्नये दिवः शयेनाय जीजनम | वस्वः कुविद वनाति नः || सपार्हा यस्य शरियो दर्शे रयिर्वीरवतो यथा | अग्रे यज्ञस्य शोचतः || सेमां वेतु वषट्क्र्तिमग्निर्जुषत नो गिरः | यजिष्ठो हव्यवाहनः || नि तवा नक्ष्य विश्पते दयुमन्तं देव धीमहि | सुवीरमग्न आहुत || कषप उस्रश्च दीदिहि सवग्नयस्त्वया वयम | सुवीरस्त्वमस्मयुः ||...

Text: Rig Veda Book 8 Hymn 15 तं वभि पर गायत पुरुहूतं पुरुष्टुतम | इन्द्रं गीर्भिस्तविषमा विवासत || यस्य दविबर्हसो बर्हत सहो दाधार रोदसी | गिरीन्रज्रानपः सवर्व्र्षत्वना || स राजसि पुरुष्टुत एको वर्त्राणि जिघ्नसे | इन्द्र जैत्रा शरवस्या च यन्तवे || तं ते मदं गर्णीमसि वर्षणं पर्त्सु सासहिम | उ लोकक्र्त्नुमद्रिवो हरिश्रियम || येन जयोतींष्यायवे मनवे च विवेदिथ | मन्दानो अस्य बर्हिषो वि राजसि || तदद्या चित त उक्थिनो.अनु षटुवन्ति पूर्वथा | वर्षपत्नीरपो जया दिवे-दिवे || तव तयदिन्द्रियं बर्हत तव शुष्ममुत करतुम | वज्रं शिशाति धिषणा वरेण्यम || तव दयौरिन्द्र पौंस्यं पर्थिवी वर्धति शरवः | तवामापः पर्वतासश्च हिन्विरे || तवां विष्णुर्ब्र्हन कषयो मित्रो गर्णाति वरुणः | तवांशर्धो मदत्यनु मारुतम || तवं वर्षा जनानां मंहिष्ठ इन्द्र जज्ञिषे | सत्रा विश्वा सवपत्यानि दधिषे || सत्रा तवं पुरुष्टुत एको वर्त्राणि तोशसे | नान्य इन्द्रात्करणं भूय इन्वति || यदिन्द्र मन्मशस्त्वा नाना हवन्त ऊतये | अस्माकेभिर्न्र्भिरत्रा सवर्जय || अरं कषयाय नो महे विश्वा रूपाण्याविशन | इन्द्रं जैत्राय हर्षया शचीपतिम ||...

Text: Rig Veda Book 9 Hymn 15 एष धिया यात्यण्व्य शूरो रथेभिराशुभिः | गछन्निन्द्रस्य निष्क्र्तम || एष पुरू धियायते बर्हते देवतातये | यत्राम्र्तास आसते || एष हितो वि नीयते.अन्तः शुभ्रावता पथा | यदी तुञ्जन्ति भूर्णयः || एष शर्ङगाणि दोधुवच्छिशीते यूथ्यो वर्षा | नर्म्णा दधान ओजसा || एष रुक्मिभिरीयते वाजि शुभ्रेभिरंशुभिः | पतिः सिन्धूनां भवन || एष वसूनि पिब्दना परुषा ययिवानति | अव शादेषु गछति || एतं मर्जन्ति मर्ज्यमुप दरोणेष्वायवः | परचक्राणं महीरिषः || एतमु तयं दश कषिपो मर्जन्ति सप्त धीतयः | सवायुधं मदिन्तमम ||...

Text: Rig Veda Book 10 Hymn 15 उदीरतामवर उत परास उन मध्यमाः पितरःसोम्यासः | असुं य ईयुरव्र्का रतज्ञास्ते नो.अवन्तुपितरो हवेषु || इदं पित्र्भ्यो नमो अस्त्वद्य ये पूर्वासो य उपरास ईयुः | ये पार्थिवे रजस्या निषत्ता ये वा नूनं सुव्र्जनासुविक्षु || आहं पितॄन सुविदत्रानवित्सि नपातं च विक्रमणं चविष्णोः | बर्हिषदो ये सवधया सुतस्य भजन्त पित्वस्तैहागमिष्ठाः || बर्हिषदः पितर ऊत्यर्वागिमा वो हव्या चक्र्मा जुषध्वम | त आ गतावसा शन्तमेनाथा नः शं योररपोदधात || उपहूताः पितरः सोम्यासो बर्हिष्येषु निधिषु परियेषु | त आ गमन्तु त इह शरुवन्त्वधि बरुवन्तु ते....

Shloka तत्रैवं सति कर्तारमात्मानं केवलं तु यः | पश्यत्यकृतबुद्धित्वान्न स पश्यति दुर्मतिः ||१८-१६|| Transliteration tatraivaṃ sati kartāramātmānaṃ kevalaṃ tu yaḥ . paśyatyakṛtabuddhitvānna sa paśyati durmatiḥ ||18-16|| Translations Dr.S.Sankaranarayan 18.16. But this being the case, whosoever views himself as the sole agent (cause of actions) due to his imperfect intellect - he, the defective-minded one, does not view [things rightly]. Shri Purohit Swami 18.16 But the fool who supposes, because of his immature judgment, that it is his own Self alone that acts, he perverts the truth and does not see rightly....

Shloka मनः प्रसादः सौम्यत्वं मौनमात्मविनिग्रहः | भावसंशुद्धिरित्येतत्तपो मानसमुच्यते ||१७-१६|| Transliteration manaḥ prasādaḥ saumyatvaṃ maunamātmavinigrahaḥ . bhāvasaṃśuddhirityetattapo mānasamucyate ||17-16|| Translations Dr.S.Sankaranarayan 17.16. The serenity of mind, the ietness, the taciturnity, the self-control, the purity of thought-all this is called mental austerity. Shri Purohit Swami 17.16 Serenity, kindness, silence, self-control and purity - this is austerity of mind. Sri Abhinav Gupta 17.14-16 Deva - etc. upto manasam ucyate : Honesty : uprightness, i....

Shloka अनेकचित्तविभ्रान्ता मोहजालसमावृताः | प्रसक्ताः कामभोगेषु पतन्ति नरकेऽशुचौ ||१६-१६|| Transliteration anekacittavibhrāntā mohajālasamāvṛtāḥ . prasaktāḥ kāmabhogeṣu patanti narake.aśucau ||16-16|| Translations Dr.S.Sankaranarayan 16.16. Endowed with many thoughts; confused highly; enslaved simply by their delusion; and addicated to the gratification of desires; they fall into the hell and into what is foul. Shri Purohit Swami 16.16 Perplexed by discordant thoughts, entangled in the snares of desire, infatuated by passion, they sink into the horrors of hell....

Shloka द्वाविमौ पुरुषौ लोके क्षरश्चाक्षर एव च | क्षरः सर्वाणि भूतानि कूटस्थोऽक्षर उच्यते ||१५-१६|| Transliteration dvāvimau puruṣau loke kṣaraścākṣara eva ca . kṣaraḥ sarvāṇi bhūtāni kūṭastho.akṣara ucyate ||15-16|| Translations Dr.S.Sankaranarayan 15.16. There are two persons in the world, the perishing and the nonperishing : the perishing is all elements [and] the speak-like One is called the nonperishing. Shri Purohit Swami 15.16 There are two aspects in Nature: the perishable and the imperishable....